Medya piyasaları çöküyor

Avrupa'daki gazeteci sendikalarının oluşturduğu üst örgüt olan Avrupa Gazeteciler Federasyonu'nun (European Federation of Journalists - EFJ) son bildirgesi, medyanın içinde bulunduğu ortam açısından oldukça düşündürücü belirlemeler içeriyor.

İnsanlara kendi içeriklerini oluşturma ve paylaşma olanağı sağlayan teknolojinin, aynı insanların içinde yaşadıkları topluma hitap eden medyayı ise zayıflattığı vurgulanan bildirgede, "İnternet günlükleri ve sosyal paylaşım ağları, dünyanın yeni alanlarını gün ışığına çıkarırken, diğer alanlarda geleneksel medyanın, özellikle de gazetelerin ışığı solmakta" denildi. Bildirgenin devamında şu görüşlere yer verildi:
Medya piyasaları çöküyor. Reklamların internete kaçışı, gazeteler ve geleneksel televizyon için daha az zaman ayıran yeni bir kuşak, nitelikli gazeteciliğin zararına personel sayısını azaltan ve yazı işleri maliyetlerini düşüren bu endüstride paniğe yol açıyor ve demokratik çoğulculuğu zayıflatıyor.
Sektörden umutsuzca daha fazla kar çıkarma peşinde olan işverenlerin neden olduğu Avrupa'da, gazetecilik ve medyadaki gerileme, son ekonomik darboğazdan ötürü son aylarda çarpıcı bir biçimde hızlandı. Bununla birlikte, Avrupa'da medyanın içinde bulunduğu kriz, yıllardır oluşum halindeydi, bu kriz son ekonomik durgunluktan önce başlamıştı.
Kriz, medyanın Avrupa'daki siyasal, toplumsal ve demokratik yaşamı izlemesi üzerinde çarpıcı bir etkiye sahip. Özel sektör medyasıyla, başta radyo televizyon olmak üzere devletin fonladığı ve Avrupa halkına geleneksel olarak çoğulcu ve çeşitlilik içeren haberler sunan haber mecraları arasında artık, önceden var olan tatmin edici dengeden söz edilemez.
Artık medyada çoğulculuğun teminat altında tutulabileceğinin garantisi yoktur. Özel sektör artık Avrupa'da demokrasi standartlarının korunması ve yükseltilmesinde merkezi öneme sahip olan enformasyon hizmetinin sağlanmasını garanti edemez.
Aynı zamanda, kamusal radyo-televizyon alanı da kendine ait bir krizi yaşamakta ve hala büyük siyasi baskıların hedefi olmaktadır. Avrupa medyasının merkezinde, hem devlet destekli, hem de özel medya benzer biçimde olağan dışı bir baskı altındadır.
Bu, kısa dönemli bir kriz değil. ABD'de geleneksel medyanın çöküşünün boyutu, hem medya çalışanları hem de kamusal kuruluşlarda büyük bir şoka yol açmıştır. Avrupa'nın da, piyasanın yeniden yapılanmasının sonuçlarıyla kısa sürede yüz yüze geleceğinde hiç kuşku yoktur.
Değişim oldukça amansızdır ve daha açık, daha ilgili ve daha iyi enforme edilmiş toplulukların yaratılması için imkanlar sunmaktadır, ancak bu toplulukların ortaya çıkması yalnızca gazeteciliğin mesleki, kamusal amaçları (kamusal tartışmaları başlatma, bu tartışmalar hakkında eğitici ve bilgilendirici olma, toplumda iktidar sahibi olanlardan hesap sorma) korunduğu sürece mümkün olabilecektir. Gazetecilik, araştırma ve yolsuzlukları kontrol etme mekanizmaları sunmakta ve toplumları açık toplum olarak tutmaktadır.
Bu tehditkâr koşullara karşılık, Avrupa Gazeteciler Federasyonu (EFJ), gazeteciliğin geleceği konusunun, medyanın Avrupa kıtası boyunca istikrar, sosyal adalet ve eşitliğe dayanan bir demokrasi inşa edilmesinde oynadığı kilit role ilişkin ulusal ve uluslararası düzeydeki tartışmanın merkezine oturtulması gerektiğine inanmaktadır.
Gazeteciler ve sendikaları, çalışma koşulları, mesleki standartların ve demokratik medyanın can daman olan sendikal haklarını savunmaya kararlıdır. Gazeteciliğin ve Avrupa medyasının yaratıcı kalbi olan medya profesyonelliğinin korunması, beslenmesi ve gelişmeye teşvik edilmesi gerektiğine inanıyoruz.
EFJ bu düşünceyle; Etik Gazetecilik Girişimi çerçevesinde ve aşağıdaki ilkeler doğrultusunda, medyada kamu yaran değerleri ve etik gazeteciliğe bağlılığın yeniden canlandırılmasına yönelik olarak kıta çapında bir kampanya çağrısında bulunmaktadır:
1. EFJ, gelişmenin önündeki engel olarak kabul ettiği, her tür sansür ve otosansür uygulamasına karşı tutumuna sıkı sıkıya bağlı kalmayı sürdürmektedir. Hükümetlerin, gazetecilerin özgür çalışmalarına imkan sağlayacak yasal, düzenleyici koşulları oluşturmakta başarısız kalmaları halinde, demokrasi işlevini yerine getiremez.
2. Gazetecilik inanılır ve güvenilir olmalıdır. Bu da, gazetecilerin işlerine, onların yaptıkları çalışmalara yatırım yapılmasını, toplumsal koşullarındaki, iş koşullarındaki belirsizliklerin giderilmesini gerektirir. Kadrolu veya serbest tüm gazetecilerin, fikri haklarının ve profesyonel statülerinin koruyucu düzenlemelerle desteklendiği uygun çalışma koşullarına sahip olması, nitelikli gazeteciliğin de güvencesidir.
3. Özellikle daha açık, çoğulcu ve temsili hükümet yönünde çaba gösteren toplumlarda olmak üzere, gazetecilerin mesleki eğitimine ve yetişmesine daha fazla önem verilmelidir.
4. Medya dallarının birbirine giderek daha fazla benzemesi, yakınlaşması, yeni yönetim modelleri gerektirmektedir; basın konseyi ve radyo televizyon yayımcılığı konseyleri, farkı biçimlerdeki iç düzenleme, ortak düzenleme ve bağlayıcı yasalar. internet gerçeklikleri, var olan yapıları giderek daha demode hale getirmektedir.
5. Enformasyon dünyasındaki değişim, eski ve test edilmiş değerleri esas alan yenilikler ve yeni vizyonlar gerektirmektedir. EFJ, gazeteciler ve onların sendikalarının, tehditlerin üstesinden tek başlarına gelemeyeceğini kabul etmektedir. Medyanın rolünü güçlendirmeye ilişkin yeni diyalog ve tartışmaların başlatılması için, medya sahipleri, açık toplum gruplan, ulusal ve Avrupa düzeyinde siyasetçiler de dahil bütün ilgilileri kapsayan yeni ittifaklar oluşturmalıyız.
Avrupa'da basının geleceği üzerinde ulusal düzeylerde ve Avrupa düzeyinde kamuoyu tartışmaları başlatılması için, Avrupa Birliği'nde 2009 yılındaki yönetim değişikliğini bir fırsat olarak kullanmalıyız.
Bu tartışma sadece telefon, radyo-televizyon yayını, yazılı ve dijital medyanın teknolojik olarak birbirlerine yakınlaşmasından kaynaklanan iletişim politikaları ve teknolojik sorunlara odaklanmamalı. Bunlar önemlidir, ancak kritik ve tarihi önemdeki mesele, Avrupa'nın demokratik hayatında çoğulculuk ve halk katılımı mekanizmasının temel taşı olarak gazeteciliğin rolünün güçlendirilmesidir.
Bu nedenle EFJ, Varna'da yapılan 2009 Yıllık Toplantısında, Avrupalı gazetecilerin, aşağıdaki eylemler aracılığıyla, gazetecileri, değişimin öncülüğüne yerleştireceğini ilan etti:
• Medya sektöründeki gelişmelerin eksiksiz incelenmesine olanak sağlamak için, Avrupa düzeyindeki siyasetin değişmesi yönünde güçlü bir kampanya yürütmek ve yeni girişimleri teşvik etmek; bu yeni girişimlerin, bütün tarafların katılımıyla bir Avrupa medya zirvesinin yapılmasını, medyadaki krizin doğurduğu belirsizlik ortamında AB ülkelerinin yol bulmalarına yardımcı olmak üzere, basın sendikalarının da katılımıyla, AB bünyesinde bir "medya görev gücü (task force)" oluşturulmasını da kapsaması;
• Siyasal karar vericiler ve hükümetlerle diyalog alt yapısının iyileştirilmesi olanaklarını medya sahipleri ve diğer taraflarla birlikte araştırmak;
• Medyaya acil destek kapsamında ulusal düzeyde ve Avrupa düzeyinde yapılacak önerileri desteklerken; geleneksel veya yenilikçi biçimlerde yapılabilecek bu yardımların, aşağıdaki şartlar altında gerçekleşmesinde ısrarcı olmak:
-Editoryal bagımsızlığın ve basın özgürlüğünün temel etik ilkelerine saygı ve bu değerleri medya kurumlan ile gazeteciliğin değişen çehresinde de savunmak;
-Gazeteciler ve diğer medya emekçilerinin iş standartları ve uygun çalışma koşullarını da kapsayan sosyal haklara saygı;
-Nitelikli gazeteciliğe yatırım yapılması, çeşitliliğin teşvik edilmesi ve çoğulcu medyatik sistemler bünyesinde kamunun yararına olan değerlerin vurgulanması;
• Avrupa'da basın endüstrisindeki değişimi izlemeyi sürdürmek ve gelişmeleri haberleştirmek;
• Pervasız maliyet azaltma stratejilerine karşı direnişlerinde gazetecilere destek olmak, Avrupa çapında EFJ'ye bağlı güçlü sendikaların gelişimini ve toplumdaki tüm gruplara, özellikle de gençlik kesimine erişebilme yeteneklerini teşvik etmek;
• Gazeteciliğin savunulmasına ilişkin yeni girişimlerin belirlenmesi ve Avrupa'da medyanın geliştirilmesi amaçlı yeni girişimlerin olgunlaştırılması amacıyla, 2009 Yılında, medya krizi üzerine Avrupa çapında bir konferans düzenlemek.
EFJ, geleceğin büyük fırsatlar sunmasının yanı sıra çok önemli tehditler de getireceğine inanmaktadır. Mesleği ve gazetecilerin istihdamını savunma çalışmalarında, üyemiz olan sendikaların yanındayız; bütün bireylerine değerler ve diyalog sunan bir toplumun öneminin ve basın özgürlüğünün ön plana çıkarıldığı, geleceğe dair yeni tartışmalar ve diyalogları teşvik etmeyi sürdüreceğiz.